قالب بتن، محفظه موقتی است که بتن تازه در آن ریخته میشود تا پس از سخت شدن، شکل دلخواه را به خود بگیرد. انتخاب نوع قالب، یکی از مراحل مهم در فرایند ساخت و ساز است و به عوامل مختلفی مانند جنس بتن، ابعاد سازه، شرایط محیطی و بودجه بستگی دارد. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع قالب بتن براساس متریال، کاربرد و شکل آنها بپردازیم. همچنین مزایای انواع قالب بتن پلاستیکی را نسبت به دیگر انواع قالب بتنی ذکر خواهیم کرد.
قالب بتن چیست؟
قالب بتن، ابزاری است که در صنعت ساختوساز برای شکلدهی به بتن تازه و حفظ آن تا زمانی که به مقاومت کافی برسد، استفاده میشود. این قالبها میتوانند موقتی یا دائمی باشند و بتن را در شکل مورد نظر نگه میدارند تا سخت شود. انتخاب قالب مناسب برای بتنریزی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بر استحکام و دوام سازه تأثیر میگذارد.
انواع قالب بتن میتوانند از جنسهای مختلفی مانند فلز، پلاستیک یا چوب باشند و برای انواع سازهها از جمله ستونها، دیوارها و سقفها استفاده میشوند. فرآیند آمادهسازی و اتصال قالبها برای بتنریزی را قالببندی مینامند که نیازمند دقت فنی بالایی است.

انواع قالب بتن براساس جنس
قالبهای بتن به طور کلی به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که هر یک برای کاربردهای خاصی طراحی شدهاند. در زیر برخی از انواع قالب بتنی براساس متریال آورده شده است:
قالب بتن پلاستیکی
قالبهای پلیپروپیلن یکی از انواع قالب بتن پلاستیکی هستند. این قالبها سبک، مقاوم در برابر خوردگی و ارزان هستند و برای پروژههای کوچک و متوسط مورد استفاده قرار میگیرند. قالبهای ABS نیز از دیگر انواع قالب پلاستیکی بتن محسوب میشوند که دارای مقاومت بالا در برابر ضربه و وزن کم هستند و به ویژه در ساختارهای دقیق و ظریف به کار میروند.
قالبهای پلیمری نیز از مواد پلاستیکی ساخته میشوند. این قالبها نیز سبکند، در برابر خوردگی مقاوم بوده و نصب آسانی دارند اما در برابر حرارت بالا حساس هستند.
- بیشتر بخوانید: قالب پلاستیکی بتن چیست؟


قالب بتن فلزی
انواع قالب فلزی بتن از فولاد، آلومینیوم یا گالوانیزه ساخته میشوند. مقاومت بالا، عمر طولانی و قابلیت استفاده مجدد دارند اما وزن زیادی دارند و هزینه اولیه آنها بالاست. در بین آنها قالبهای فولادی بسیار مقاوم و با دوام هستند و برای پروژههای بزرگ و سنگین مثل پلها، سدها و تونلها مورد استفاده قرار میگیرند. اما قالبهای آلومینیومی سبکتر از فولادی هستند و در پروژههایی که نیاز به وزن کمتر و حمل و نقل آسانتر دارند، استفاده میشوند.
قالبهای بتن چوبی
انواع قالب بتن ریزی چوبی از چوبهای تختهای، چندلا، یا تیرچهای ساخته میشوند. ساده، ارزان و قابل انعطاف هستند اما در برابر رطوبت و حریق آسیبپذیرند. قالبهاییی که ازچوب تختهای ساخته میشوند و برای پروژههای کوچکتر و یا پروژههایی که تعداد تکرار قالببندی کم است، مناسب هستند. قالبهای چندلایه (پلایوود) نیز از لایههای نازک چوبی تشکیل شدهاند و برای افزایش مقاومت در برابر رطوبت و بارهای سنگین، به هم چسبانده میشوند.

قالبهای دائمی (Permanent Formwork)
این نوع قالبها پس از بتنریزی به عنوان بخشی از سازه باقی میمانند و نیاز به جداسازی ندارند. معمولاً از مواد مرکب، پلاستیکی و یا فلزی ساخته میشوند. قالبهای عایق دائم (ICF) گاهی از دو لایه عایق فوم تشکیل شده که بین آنها میلگرد تعبیه میشود. این نوع قالبها علاوه بر شکلدهی به بتن، عایق حرارتی و صوتی نیز فراهم میکنند.
انواع قالب بندی بتن از نظر متریال میتواند بیشتر باشد. برای مثال قالبهای فایبرگلاس که سبکند و در برابر خوردگی مقاومت خوبی دارند و برای ساخت قطعات پیچیده و با دقت بالا مانند پنلهای معماری و قطعات تزئینی استفاده میشوند. نکته مهم این است که هر یک از انواع قالب های بتن بر اساس نیازهای خاص پروژه، شرایط محیطی و اقتصادی انتخاب میشوند.
انواع قالب بتن بر اساس کاربرد
انواع قالب های بتن بر اساس کاربرد به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که هر یک برای نیازهای خاص ساخت و ساز استفاده میشوند. در زیر برخی از مهمترین دستهبندیهای قالب های بتن بر اساس کاربرد آورده شده است:
1. انواع قالب های بتن دیوار
- قالبهای دیوار یکطرفه: برای ساخت دیوارهای تکی یا دیوارهایی که یک طرف آنها قابل دسترس نیست، استفاده میشوند. معمولاً در پروژههایی مانند ساخت دیوارهای حائل یا سدها استفاده میشود.
- قالبهای دیوار دوطرفه: برای دیوارهایی که از هر دو طرف به قالب نیاز دارند، مانند دیوارهای داخلی ساختمانها استفاده میشود. این قالبها معمولاً به صورت جفتی استفاده میشوند.

2. انواع قالب های بتن ستون
- قالبهای گرد: برای ساخت ستونهای گرد و دایرهای شکل استفاده میشوند. این قالبها به طور خاص برای طراحیهای معماری خاص و سازههای مدور مناسب هستند.
- قالبهای مستطیلی یا مربعی: این قالبها برای ساخت ستونهای با مقطع مستطیلی یا مربعی استفاده میشوند که بیشتر در ساختمانهای معمولی و صنعتی کاربرد دارند.

3. انواع قالب بتن سقف
- قالبهای دال تخت: برای ساخت دالهای بتنی تخت (سقفهای بدون تیر) استفاده میشوند. این مدل از انواع قالب سقف بتنی به صورت گسترده در پروژههای مسکونی و تجاری استفاده میشوند.
- قالبهای تیر و دال: برای سازههایی که شامل تیرهای اصلی و دال بتنی هستند، استفاده میشود. این نوع قالببندی برای ایجاد سازههای مقاومتر و با قابلیت باربری بالا استفاده میشود.
4. انواع قالبهای بتن فونداسیون
- قالبهای نواری: برای ساخت فونداسیونهای نواری که در زیر دیوارهای باربر قرار میگیرند، استفاده میشوند. این نوع فونداسیونها در ساختمانهای مسکونی و تجاری معمول هستند.
- قالبهای گسترده: برای ساخت فونداسیونهای وسیع و مسطح که زیر سازههای بزرگ قرار میگیرند، مانند فونداسیون برجها و سازههای صنعتی، استفاده میشوند.

5. قالبهای بتن پله
این قالبها برای ساخت پلههای بتنی در سازهها استفاده میشوند. طراحی این قالبها معمولاً به گونهای است که تمام جزئیات مربوط به اندازه، شکل و ارتفاع پلهها را شامل شود.
این دستهبندیها بر اساس نوع سازه و نوع کاربرد قالبها در پروژههای عمرانی و ساختمانی انجام میشود. انتخاب قالب مناسب از بین انواع قالب برای بتن ریزی، بستگی به نوع پروژه، نیازهای خاص آن و شرایط اجرایی دارد.

انواع قالب بتن براساس شکل
قالبهای بتن بر اساس شکل به انواع مختلفی تقسیم میشوند که هر یک برای ایجاد سازههای بتنی با اشکال مختلف طراحی شدهاند. در زیر به برخی از مهمترین انواع قالب بتن بر اساس شکل اشاره میشود:
- قالبهای تخت (Flat Forms): این قالبها برای ایجاد سطوح صاف و تخت بتن، مانند دالهای بتنی، کفها و سقفها استفاده میشوند. قالبهای تخت معمولاً از صفحات فلزی یا چوبی تشکیل شدهاند.
- قالبهای منحنی (Curved Forms): برای ساخت سازههای بتنی با سطوح منحنی یا گرد، مانند دیوارهای منحنی، تونلها و ستونهای گرد، استفاده میشوند. این قالبها میتوانند از جنس فلز، چوب یا مواد کامپوزیتی باشند و به شکل منحنی دلخواه تنظیم میشوند.
- قالب بتن مدولار: قالب بتن مدولار نیز نوعی قالب فلزی است که از قطعات پیشساخته و قابل تنظیم تشکیل شده است. این قطعات به گونهای طراحی شدهاند که بتوان آنها را به راحتی به یکدیگر متصل کرده و قالبهای مختلفی با اندازه و شکلهای متفاوت ایجاد کرد. به عبارت دیگر، قالب مدولار مانند یک پازل است که با ترکیب قطعات مختلف میتوان طرحهای متنوعی را ساخت.
- قالبهای زاویهدار (Angular Forms): این نوع قالبها برای ساخت سازههای بتنی با زوایای خاص، مانند ستونهای با مقطع مثلثی یا چندضلعی، دیوارهای با انحراف زاویهای، و قطعات معماری خاص استفاده میشوند.
- قالبهای مدور (Circular Forms): این قالبها به طور خاص برای ساخت ستونهای گرد و سازههای دایرهای مانند مخازن، سیلوها و پایههای پل طراحی شدهاند. قالبهای مدور معمولاً از جنس فلز هستند و قابلیت تنظیم برای قطرهای مختلف را دارند.
- قالبهای چندضلعی (Polygonal Forms): این قالبها برای ساخت سازههایی با مقاطع چندضلعی، مانند ستونهای هشت ضلعی یا سازههای دکوراتیو، استفاده میشوند. معمولاً این قالبها از چند قطعه متصل به هم تشکیل شدهاند که قابلیت تنظیم برای شکلهای مختلف را دارند.
- قالبهای موجدار (Wavy Forms): برای ساخت دیوارها و سطوح بتنی با طرحهای موجدار یا انحنادار استفاده میشوند. این قالبها بیشتر در پروژههای معماری مدرن و دکوراتیو کاربرد دارند.
- قالبهای حجمی (Box Forms): این قالبها برای ساخت سازههای بتنی با مقاطع جعبهای، مانند تونلها، کانالها، و سازههای بتنی پیشساخته با مقطع بسته استفاده میشوند.
- قالبهای پلکانی (Stair Forms): قالبهای پلکانی برای ساخت پلههای بتنی استفاده میشوند و به گونهای طراحی شدهاند که تمام جزئیات مربوط به شکل و اندازه پلهها را به درستی ارائه دهند.
- قالبهای مخروطی (Conical Forms): برای ساخت سازههای بتنی با مقطع مخروطی یا هرمی استفاده میشوند. این قالبها معمولاً در سازههای خاص مانند برجها یا پایههای خاص کاربرد دارند.
- قالبهای مقطع I شکل (I-Beam Forms): این قالبها برای ساخت تیرهای بتنی با مقطع I شکل (مانند تیرهای اصلی پلها) استفاده میشوند. این نوع قالبها معمولاً از جنس فلز بوده و به دقت بالایی نیاز دارند.
- قالبهای مقطع T شکل (T-Beam Forms): برای ساخت تیرهای بتنی با مقطع T شکل که معمولاً در سازههای صنعتی و پلها استفاده میشوند.
این دستهبندیها نشاندهنده تنوع گسترده قالبهای بتن بر اساس شکل هستند که به مهندسان و معماران این امکان را میدهد تا سازههای بتنی متنوعی با شکلهای پیچیده و متنوع ایجاد کنند. انتخاب قالب مناسب از بین انواع قالب بتن براساس شکل و انواع سایز قالب بتن، باتوجه به نوع سازه و نیازهای پروژه انجام میشود.
اگر قصد خرید قالب های بتن سقف پلاستیکی را دارید، با ما در تماس باشید. شرکت عمارت کبیر بهترین قالبها را در کنار مواد ساختمانی دیگر نظیر انواع جک سقفی، اسپیسر و … با کمترین قیمت و در کمترین زمان در سرتاسر ایران در اختیار شما قرار میدهد.
انتخاب نوع قالب
انتخاب نوع قالب مناسب از بین انواع قالب بتن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع بتن. به این ترتیب که برای بتنهای سبک یا خود متراکم، قالبهای پلاستیکی مناسبتر هستند. یا اینکه برای سازههای بزرگ، قالبهای فلزی به دلیل استحکام بالاتر مناسبتر هستند. همچنین بهتر است در محیطهای مرطوب، قالبهای فلزی و پلاستیکی مقاوم در برابر خوردگی باید استفاده شود. ضمن اینکه قالبهای چوبی ارزانتر هستند، اما قالبهای پلاستیکی و فلزی به دلیل عمر طولانیتر، در بلندمدت اقتصادیتر هستند.
نتیجه گیری
قالبهای پلاستیکی به دلیل مزایای فراوان، جایگزین مناسبی برای قالبهای چوبی و فلزی در بسیاری از پروژههای ساختمانی شدهاند. با این حال، انتخاب نوع قالب مناسب از بین انواع قالب بتن به عوامل مختلفی بستگی دارد و بهتر است با مشورت با مهندس ناظر، بهترین گزینه را انتخاب کنید.